مقاله بررسی رويكردهاي هزينه يابي

دسته بندي : علوم انسانی » حسابداری
مقاله بررسي رويكردهاي هزينه يابي در 38 صفحه ورد قابل ويرايش

مقدمه

قيمت تمام شده يكي از ابعاد مهم در رقابت است. ايجاد تعادل اين مؤلفه با ساير ابعاد رقابت يعني كيفيت و زمان مستلزم اعمال مديريت بر آن است. براي اينكه بتواند از قيمت تمام شده در رويكردها و تكنيكهاي مختلف مديريت استفاده نمود، لازم است ابتدا قيمت تمام شده را به شكل صحيح و مناسب محاسبه نمود. محاسبه قيمت تمام شده مستلزم تخصيص هزينه هاي انجام شده به انواع محصولات توليدي شركت است كه به اين فرآيند اصطلاحاً هزينه هابي گفته مي شود. در اين بخش ابتدا رويكردهاي مختلف براي هزينه يابي ( محاسبه قيمت تمام شده) مورد بحث و بررسي و مقايسه قرار مي گيرند. و در ادامه هزينه يابي بر مبناي فعاليت و مباني آن تشريح مي گردد.

اشكال جديدي از اطلاعات بهاي تمام شده تحت عنوان هزينه يابي براي تحقق اهداف مديريت هزينه بكار برده مي شوند كه شناخت روشها و رويكردهاي هزينه يابي در محاسبه، درك و تحليل بهاي تمام شده ضروري و سودمند است.

انواع رويكردهاي هزينه يابي

1- هزينه يابي چرخه عمر

بهاي تمام شده و هزينه هاي يك محصول را از ابتداي تولد تا مرگ آن ( در چرخه عمر محصول) با استفاده از مراحل عمر يك محصول به عنوان هدف بهاي تمام شده، تجميع و تجزيه و تحليل مي نمايد.

2- هزينه يابي زنجيره ارزش

در اين رويكرد، اطلاعات بهاي تمام شده مربوط به مرزهاي سنتي سازماني گسرترش يافته و عرضه كنندگان معامله گران و مشتريان را نيز در بر مي‌گيرد. در اين رويكرد براي محاسبه بهاي تمام شده هدف و دستيابي به اهداف استراتژيك، بهاي تمام شده و سهم هر يك از اعضاي زنجيره ارزش مورد توجه و تأكيد قرار مي گيرد.

3- هزينه يابي ويژگي/كاركرد

در اين رويكرد، اهداف كاهش بهاي تمام شده بر منباي ارتباط با نيازهاي مشتري و اهميت نسبي اين نيازها، به اجزاي محصول تجزيه و تخصيص مي يابد. به عنوان مثال اگر كاهش 20% بهاي تمام شده در سال اول مد نظر باشد به تفكيك اجزاي محصول ممكن است كاهش 10% مواد اوليه مصرفي و 10% در ساير هزينه ها به عنوان اهداف كمي معني شوند.

4- هزينه يابي محرك طراحي

اين رويكرد تأثير طراحي روي بهاي تمام شده زنجيره ارزش و چرخه عمر و همچنين اثقر تغيير ويژگيهاي محصول روي بهاي تمام شده نهايي، را مورد توجه قرار مي دهند.

5- هزينه يابي عمليات

اطلاعات بهاي تمام شده را در ارتباط با عمليات توليد و ساخت خاص مورد بررس قرار مي دهد كه مستقيماً در فرآيند عملياتي دخالت دارند.



6- هزينه يابي استاندارد

يك سيستم حسابداري مديريتي است كه براساس ساعاتي كه ماشين آلات و نيروي كار در يك دوره زماني معين در اختيار بخش توليد بوده است، هزينه ها را به محصولات اختصال مي دهد. سيستم هزينه استاندارد مديران را به ساختن محصولات غير ضروري يا تركيب اشتباه محصولات ترغيب مي كند چرا كه در اين صورت مديران مي‌توانند با بهره برداري كامل از ماشين ها و نيروي كار خود، هزينه تمام شده محصول را به حداقل برسانند.

7- هزينه يابي كيفيت

هزينه هاي صرف شده براي جلوگيري از شكست ها و فعاليتهاي ارزيابي به علاوه زيان هاي ناشي از شكست دروني و بروني، اين روش كمك مي كند كه از هزينه هاي حصول اطمينان و تضمين كيفيت يا هزينه هايي كه در زمان فقدان كيفيت ايجاد مي گردد و بر بهاي تمام شده مؤثر است، آگاهي يافت. در نمودار زير مدل اقتصادي هزينه هاي كيفيت اراه مي شود( جواهر دشتي ، 1381)

هزينه يابي كيفيت مزايا و كاربردهاي زير را دارا مي باشد:

-شناسايي مراكز هزنيه كه موجب كاهش كيفيت هستند.

- كمك به كاهش بهاي تمام شده محصول.

- ايجاد توازن رقابتي بيشتر در مقابل رقبا.

- سرمايه گذاري و انجام اقدامات اصلاحي براي رسيدن به شرايط استاندارد ( شرايط هدف).

- امكان بهبود توليد محصول.

- تسهيل سنجش اقامات اجرايي و پارامتركاري.

- مقاصد انگزيشي، طرح ريزي و كنترل هزينه هاي آتي.

8- هزينه هاي سفارش كار

در اين روش اطلاعات عناصر بهاي تمام شده يعني مواد، دستمزد و سربار مرتبط با هر سفارش كار و توليد محصول خاص جمع آوري و قيمت تمام شده هر سفارش از طريق تقسيم جمع بهاي تمام شده بر تعداد واحدهاي توليد شده در آن سفارش به دست ميآيد هدف از اجراي اين سيستم، محاسبه سود سفارش است. لازم به ذكر است هزينه سربار در اين روش شامل سربار توليدي و غير توليدي است.

9- هزينه يابي مرحله اي

اين سيستم نشان مي دهد كه بهاي تمام شده توليد مربوط به يك دوره مالي چگونه بين مراحل مختلف توليد تقسيم شده است.

10- هزينه يابي كايزن

اين سيستم، بهاي تمام شده محصول را در فرآيند بهبود مستمر محاسبه مي نمايد. كايزن يعني بهبود مستمر كه نوعي استراتژي رقابتي است و مستلزم صرف هزينه ( مصرف منابع) مي‌باشد. بنابراين ارزيابي اقتصادي كايزن، مستلزم محاسبه هزينه هاي اجراي آن است. نمودگرهاي زير ارتباط هزينه يابي كايزن با هزينه يابي استاندارد را نشان مي دهد.

حسابداري مديريت و اهداف آن

يكي از پيامدهاي تكامل حسابداري، توسعه وظايف و نقش حسابداري در اداره امور واحدهاي اقتصادي است به نحوي كه حسابداري را از نقش سنتي خود كه ثبت و گزارش رويدادها و فعاليت هاي مالي بوده به مبناي اساسي در تصميم گيري ارتقاء داده است.

حسابداري مديريت به اين جنبه از حسابداري مي پردازد. يعني اطلاعاتي را كه توش حسابدراي مالي و حسابداري بهاي تمام شده تهيه مي شود با كاربرد روش ها و تكنيك هاي ويژه براي تصميم گيري هاي مديريت آماده و در عين حال با ارائه و توضيح مدل هاي مقداري، امكان اتخاذ تصميمات درست را بر اساس اطلاعات داده شده معرفي و تشريح مي‌كند. در حسابداري مديريت برحسب نياز از مدل هاي اقتصاد خرد، پژوهش عمليات،‌ آمار و رياضيات استفاده مي شود.

مطابق بيانيه انجمن ملي حسابداران آمريكا، حسابداري مديريت اينگونه تعريف شده است:

«حسابداري مديريت عبارت است از فرآيند شناسايي، اندازه گيري، جمع آوري، تجزيه و تحليل، تدارك، مشاركت و ارتباط با اطلاعات مالي مورد استفاده مديريت در برنامه ريزي،‌ ارزيابي و كنترل عمليات داخل سازمن»




ركردهاي ABC

به طور كلي كاركردهاي ABC عبارتند از :

1- فراهم نمودن اطلاعات لازم جهت اتخاذ تصميات « ايجاد ارزش» براي مديران.

2- فراهم نمودن اطلاعات لازم براي هزينه يابي و قيمت گذاري.

3- هزينه يابي بر مبناي فعاليت به بيان ناكارآمديهاي سيستم هاي حسابداري هزينه سنتي مي‌پردازد. اين سيستم هاي موروثي بر مبناي تعدادي عوامل هزينه زا از جمله نيروي كار مستقيم با ساعات كار ماشين آلات قرار دارند و تغيرات اخير در محيط تجارت را لحاظ نمي‌كنند علي الخصوص در مواردي كه هر چه آميخته محصولي و مشتري يك سازمان متنوع تر باشد، تعيين هزينه هاي سربار گمراه كننده شده و هزينه هاي محصولات يا خدمات را نمنحرف مي كند.

4- تخصيص بهينه منابع را فراهم مي‌كند.

5- ABC هزينه ( يا قيمت تمام شده) يك محصول( يا خدمت يامشتري) را از طريق تحليل هر فعاليتي كه جهت توليد آن نياز است، فراهم مي كند.

6- اعمال مديريت هزنيه مبتني بر اطلاعات مربوط، دقيق و قابل اعتماد رافراهم مي نمايد.

7- ABC جهت تمامي فعاليتها( مستقيم يا غير مستقيم) و تخصيص دقيق تر هزينه هاي مرتبط با آن فعاليتها به كار برده مي‌شود. ( در هر نوع سازماني كاربرد دارد

تحقيقات متعددي، كاربرد سيستم هزينه يابي بر مبناي فعاليت را تأييد نمودند از جمله:

در آمريكا پژوهشي كه در مورد كاربرد سيستم ABC صورت گرفت نشان داد كه 26 درصد شركتهاي مورد مطالعه از سيستم مذكور استفاده مي كنند. كه در حدود 25 درصد آنها سيستم ABC را جايگزين سيستم حسابداري موجود خود كرده و 75 درصد اين سيستم را همراه با سيستم فعلي حسابداري صنعتي به كار گرفته اند. در انگلستان نيز تحقيق مشابهي انجام شده و مشخص گرديد كه در شركت هاي انگليسي استفاده از سيستم ABC در حدود 32 درصد بوده است. در ميان شركتهاي كانادايي هم، 14 درصد شركتهاي مورد مطالعه در يك پژوهش، سيستم ABC را كاملاً جانشين سيستم سنتي و 76 درصد باقيمانده از ABC به عنوان مكمل سيستم سنتي استفاده كرده و 10 درصد ديگر فقط از سيستم هزينه يابي سنتي استفاده نموده اند سيستم ABC علاوه بر استفاده در شركتهاي توليدي در شركت هاي خدماتي نيز مورد استفاده وسيع قرار گرفته است كه پاره اي از اين كاربردها به شرح زير است:

1- كاربرد در واحدهاي صنعتي

ارنست انديانگ اقدام به استفاده از سيستم هزينه يابي بر مبناي فعاليت براي شركتهاي بزرگ در صنعت الكترونيك ، توليدكنندگان نوشابه و عرضه كنندگان وسايل ساختمان كرده است. نتيجه اين اقدامات نشان داد كه تنها راه موفقيت شركتها براي كاهش هزينه ها اين بود كه از سيستم ABC استفاده كنند و منابع مصرفي مربوط به فعاليتهاي گوناگون خود را با توجه به علل به وجود آمدن آنها كنترل نمايند تا از صرفه جويي هاي قابل توجهي برخوردار شوند. علاوه بر اين، فعاليتها جنبه اصلي توانايي شركتها براي ريدن به اهداف ايده آلشان بودند و اين موضوع اهميت داشت كه شركتها با بكارگيري سيستم هزينه يابي بر مبناي فعاليت و مديريت هزينه ها و با تأكيد بر فعاليتها ، موقعيت فعلي خود را طوري ارتقاء بخشند كه در صحنه رقابت جهاني حرفي براي گفتن داشته باشند. يك شركت لوله سازي با درآمد سالانه 100 ميليون دلار، داراي هزينه هاي سربار بالايي بود (تقريباً 60 درصد بهاي كالاي فروخته شده ) شركت مذكور طي چند سال عمليات مبلغ هنگفتي سرمايه خود را از دست داد و لذا تصميم گرفت بازنگري سيستم حسابداري صنعتي و پياده كردن سيستم هزينه يابي بر مبناي فعاليت بود. نتيجه اين مطالعه نشان داد كه اين سيستم، رقابت خارجي شركت را اصلاح كرد و شركت توانست با كاهش محصولات بعضي از خطوط توليد و تغييرات در پيچيدگي هاي محصولات در نهايت سودآوري خود را بهبود بخشد. مثال ديگر مربوط ميشود به يك شركت سازنده موتورهاي ماشين، كه تحت فشار بود تا محصولات راكيفيت بهتر و هزينه كمتر توليد نمايد. سيستم حسابداري صنعتي آنها بهاي تمام شده محصولات را براساس مواد اوليه مستقيم، دستمزد مستقيم و سربار كارخانه محاسبه مي كرد و هزينه هاي سربار فقط براساس دستمزد به محصولات تسهيم مي شد كه به مرور اين شركت دچار مشكلات متعددي شد و مجبور شد كه سيستم حسابداري سنتي را به سيستم هزينه يابي بر مبناي فعاليت تغيير دهد. در اين مورد مراحل اجرايي سيستم انجام و مشكلات عمده شركت رفع شد. بنا به اظهارات مدير اين شركت مزاياي زير ناشي از بكارگيري سيستم جديد مي باشد:

الف – از نحوه عملكرد شركت شناخت بهتري حاصل شد.

ب – از هزينه هاي واقعي شركت اطلاعات بيشتري كسب شد.

ج – از موقعيتهاي موجود جهت كاهش هزينه ها شناخت بيشتري به دست آمد.

شركت كامپوزيت موتور كه وسايل الكترونيكي پيچيده اي را توليد مي كند، نياز زيادي به اطلاعات لاز جهت كنترل عمليات خريد داشت. اين شركت از طريق پياده سازي سيستم هزينه يابي بر مبناي فعاليت و همكاري حسابداران مديريت خود توانست به اهداف عملياتي خويش دست يابد.

نمونه ديگر شركت سوپر باكري كه انواع و اقسام نان و پيراشكي و كيك را توليد مي كرد، كه براي بهبود گزارشگري عملياتي و هزينه يابي شركت از سيستم ABC استفاده نمود. شركت اورجينال برد فورد سوپ وركز كه از نظر حجم عملياتي مالي شركت متوسطي است و به توليد انواع صابون اشتغال دارد، با مشكل رشد فروش و كاهش سودآوري مواجه بود كه با استفاده از سيستم هزينه يابي بر مبناي فعاليت وضعيت مالي آن بهبود يافت و بار ديگر سريعاً سودآور شد. سيستم هزينه يابي بر مبناي فعاليت در شركتهاي داراي فناوري بالا و پيچيده هم به طور موفقيت آميزي به كار گرفته شده است. همچنين، سخت افزارها و نرم افزارهاي رايانه اي متعددي ايجاد شده است كه به آسان سازي و تحويل سفارشات در سيستم ABC كمك شايان توجهي مي كند.

2- كاربرد در واحدهاي مخابراتي

مؤسسه حسابرسي ليندسي و شركاء به لحاظ مشكلات مالي، سيستم حسابداري شركت حمل و نقل ترسي ترانسپورت (از شركتهاي متوسط كاميون داري) را مورد بررسي قرار داد و با استفاده از سيستم هزينه يابي بر مبناي فعاليت و تمركز بر روي فعاليتهاي شركت، سيستم حسابداري اصلاح و مشكلات مالي آن را بر طرف نمود.