مقاله بررسی پرورش ماهي

دسته بندي : فنی و مهندسی » شیلات
مقاله بررسي پرورش ماهي در 23 صفحه ورد قابل ويرايش

پرورش ماهي

رشد ماهيها :

رشد ماهيان و عواملي كه روند رشد تحت تأثير آنهاست براي پرورش دهنده ماهي ، در درجه اول اهميت قرار دارند ، زيرا حداكثر رشد ماهي در حداقل مدت زمان با حداقل مقدار غذا ، هدف اصلي اوست.

ماهي جانوري خونسرد است و جهت حفظ درجه حرارت بدن خود ، مجبور به صرف انرژي نيست ، بدين لحاظ ، يك ماهي نسبت به يك جانور خونگرم ، از لحاظ تبديل مواد غذايي به پروتئين بدن ، از كارآيي و استعداد بيشتري برخوردار است.

تغذيه ماهيان انرژي مورد نياز ماهي از غذا تأمين ميشود ، بهر حال اين انرژي در اصل از خورشيد توليد مي شود . انرژي خورشيد به وسيله گياهاني كه براي ساختن كربوئيدرات ها، انرژي مصرف مي نمايند، به غذا تبديل مي گردد. جانوران اين گياهان را خورده و انرژي ذخيره شده را جهت انجام فعاليت هاي خود مورد استفاده قرار مي دهند ، بنابراين گياهان بعنوان توليدكنندگان اوليه مواد غذايي شناخته شده اند ، كه اين مواد به صور ديگر تبديل مي گردد و سپس در اختيار ماهيان قرار مي گيرد. در زير بطور فشرده نيازهاي غذايي ماهيان مورد اشاره قرار مي گيرد.

تركيبات معدني ماهـيان از مـواد مـعدني بيشماري استفاده مي نمايند كه عناصر ذيل ضرورت بيشتري براي آنان دارد كه عبارتند از : كلسيم ، فسفر ، سديم ، موليبدن ، كلر، منيزيم، آهن، سلينيوم، يد، منگنز، مس، كبالت و روي كه عوامل ياد شده از طريق محصولات جنبي كشتارگاهها همچون پودر ماهي در اختيار ماهيان قرار مي گيرد.
تركيبات آلي كه خود شامل مواد زير هستند: پروتئين ها پروتئين ها تركيبات آلي پيچيده اي هستند كه از واحدهاي اسيد آمينه ساخته شده اند و از طريق اسيدهاي ديواره روده به داخل خون جذب و يا جهت توليد انرژي مي سوزند. منابع گياهي و غالباً حيواني در تأمين پروتئين مصرفي ، در جيره غذايي مصرفي ، تغذيه مصنوعي پرورش دهندگان گنجانده مي شود. چربيها اين مواد از واحدهاي اصلي به نام اسيدهاي چرب تشكيل مي شوند . اطلاعات در مورد جزئيات نياز ماهي به چربي در دست نيست، لذا در غذاهاي ويژه مصنوعي اهميتشان در درجه دوم قرار دارد. ئيدرات هاي كربن اين مواد شامل گروه وسيعي از مواد شامل قندها، نشاسته ها و سلولز هستند، ساده ترين ئيدرات هاي كربن، قندها و پيچيده ترين آنها پلي ساكاريدها است . اين مواد غالباً در تغذيه مصنوعي ماهياني به كار مي رود كه از طريق آنزيم آميلاز، قادر به بهره وري از محصولات گياهي هستند. ويتامينها : براي سلامت ماهي ضروري و شامل دو دسته اند:

1)محلول در آب كه شامل موارد زير هستند:

الف) تيامين كه در غلات و حبوبات و سبزيجات و خميرترش (Yeast) و بافت حيواني يافت مي شود و كمبود آن باعث كمي رشد و تشنج ها است.

ب) پيريدوكسين، كه در خمير ترش، غلات وحبوبات موجود است و كمبود آن كم خوني ماهي را به دنبال دارد.

ج) اسيد اسكوربيك كه در سبزيجات و بافت حيواني موجود و كمبود آن باعث خونريزي بافتها مي شود.

2)محلـول در چربي كه خود شامـل ويتامين هاي A-D- KوE ميباشد:

الف) ويتامين A در روغن ماهي موجود و از طريق گنجاندن پودر ماهي در جيره غذايي تأمين مي شود. ب) ويتامينD از طريـق تأثير نور ماوراء بنفـش در پوست ماهي ساخته مي شود و كمبود آن اختلال در فرآيند استخوان سازي را باعث مي شود.

ج) ويتامين E و K در بافت گياهي و سبزيجات موجود و كمبود آنان باعث كم خوني و اختلال در انعقاد خون مي گردد.

عوامل زير نيز در رشد ماهيان آب شيرين از اهميت برخوردارند :

چه در آب شيرين و چه شور ماهي بدليل خونسرد بودن ، ميزان فعاليت بدنش با افزايش حرارت بسرعت زياد مي شود، لذا هرچه درجه حرارت بيشتر، انرژي بيشتري مورد نياز ماهي است . بطور معمول در نقاط گرمسير نسبت به نقاط سردسير رشد ماهيان آب شيرين بيشتر است.



جريان آب:

ماهيان آب شيرين در صورتيكه در آبي با جرياني سريع نگهداري شوند، نسبت به موقعيكه در يك استخر بسر مي برند، مجبور هستند كه براي شنا كردن و موضعگيري در مقابل جريان آب ، انرژي بيشتري مصرف نمايند.

اندازه بدن :

ميزان سوخت و ساز يك ماهي كوچك بالاتر از ميزان مزبور در يك ماهي بزرگ است . بنابراين در عرصه تكثير و پرورش آبزيان، عملاً معلوم شده كه ماهي كوچك ، برحسب واحد وزن بدن به غذاي بيشتر نياز دارد.

ساير عوامل:

افزايش مستمر و ممتد فعاليت بدني يا سوخت و ساز ، نياز به انـــرژي يك ماهي را ترقي مي­دهد. اينگونه افزايش عمدتاً نتيجه عواملي هستند كه به عوامل فشار مشهورند كه شامل ازدحام ، سطوح پائين اكسيژن ، آلودگي ، ميزان هاي آمونياك ، همگي عوامل فشار موجود در عرصه تكثير و پرورش محسوب مي­گردند كه ميزان نياز به انرژي را افزايش داده و قادرند بطور نامطلوبي بر ميزان رشد تأثير بگذارند.

استحصال تخم و بچه ماهي:

در صنعت تكثير و پرورش آبزيان ، واژه تخم يا بچه ماهي به مراحل جواني حيوان مورد استفاده جهت ماهيدار نمودن استخرهاي پرورش ماهي اطلاق مي­گردد. تهيه و تأمين بچه ماهي در زمينه پرورش ماهيان تحت تأثير وجود اختلافي مهم بين رفتار تخم ريزي گونه هاي مختلف ماهيان قرار دارد. به عبارت ديگر برخي از انواع ماهيان آب شيرين از روي ميل در استخرهاي پرورش ماهي تخم­ريزي مي­كنند و تأمين تخم به راحتي صورت مي­گيرد و برخي در كارگاه تخم ريزي مي­كنند.

بهترين نوع ماهي شناخته شده كه به سهولت در استخر تخم­ريزي مي­نمايند ، ماهي تيلاپيا است. نوع ديگري از سيستم تكثير ماهياني كه در آب شيرين استخرها به حد بلوغ و تخم­ريزي و بهره­برداري مي­رسد ماهي قزل­آلا است. البته وجه تمايز آن با ماهيان ديگر آب شيرين ، در استفاده از استخرهاي بتوني بوده كه ويژه اينگونه ماهيان است. در صورت عدم استفاده از اين گونه استخرها لازم است در شرايط حوضچه تخم­ريزي ماهيان قزل­آلاي مولد از استخر برداشته و با استفاده از دست ، از طريق وارد آوردن فشار بر روي بدن ماهي تخم كشي صورت و سپس تخمهاي بارور شده را به خارج از حوضچه ( استخرهاي غيربتوني ) هدايت كرد.

آب:

منـشاء آب شـيرين جـهت پرورش ماهيان، بارندگي است كه با توجه به موقعيت جغرافيايي و آب و هوايي محل تغيير مي­كند. چشمه­ها و چاهها در اثر نفوذ آب باران در زمين بوجود آمده­اند كه جهت پرورش و تكثير ماهيان مورد بهره­برداري قرار مي­گيرند. گاهي نيز از هرز آبهاي جمع شده در زمينهاي شيب­دار با منشاء باران در تكثير و پرورش استفاده مي­گردد. مردابها، درياچه­ها و رودخانه­ها منابع ذخيره هرز آبها هستند.

براي يك استخر پرورش ماهي ، نيازمند يك مقدار آب اوليه جهت آبگيري متناسب با حجم مورد نياز استخر هستيم. مقدار آب مورد نياز براي پرورش ماهي در آبهاي شيرين از مجموع عوامل زير تعيين مي­گردد:

الف) حجم استخر در شروع دوره پرورش ماهي

ب ) تلفات نفوذي در طول دوره پرورش ماهي

ج ) تلفات تبخيري در طول دوره پرورش ماهي

در صورتيكه كل آب شيرين مورد استفاده جهت پر كردن استخر در مواقعي از سال براي تأمين آب استخر كافي نباشد، ساختن يك مخزن ذخيره آب، پرورش دهندگان را قادر خواهد ساخت تا در مواقع پر آبي ، آب را جهت زمان خشكسالي و كم آبي ذخيره و استفاده نمايند. اگر استخر به شكل مربع مستطيل باشد با در هم ضرب كردن دو ضلع و ارتفاع كل آب مورد نياز برآورد مي­شود. ارتـفاع × عــرض × طــول كــه تـعــيين ارتــفاع از طــريــق تـخـمين ميانگين عمق آب صورت مي­گيرد كه بصورت ارتفاعات مختلف سطح استخرقابل استحصال است.

كارگاههاي پرورش ماهي:

ميزان مرگ و مير جمعيت ماهيان موجود در استخر است. ورود آب به استخر از طريق يك ورودي تحت كنترل انجام مي­گيرد كه هدف از آن تأمين جريان مرتب و قابل تنظيم آب ممانعت از فرار ماهيان و جلوگيري از ورود گونه­هاي نامطلوب به داخل استخر مي­باشد. ايـن آب از طـريق يـك خروجي قابل كنترل به نام مانك (Monk) از استخر خارج مي­گردد و به توليد كننده امكان مي­دهد كه هرگونه لايه آب موجود در كف استخر را كه احتمالاً كيفيت آن پايين آمده و بايستي با آب تازه تعويض گردد را تخليه سازد.

دستورالعمل­هاي عمومي در رويه پرورش ماهيان آبهاي شيرين:

در اين خصوص پرورش دهندگان ماهي مي­توانند از محيطهاي آبي و تسهيلاتي استفاده كنند كه براي پرورش كپور و ديگر گونه­هاي ماهي آبهاي شيرين مناسب­ترند ، تا براي ماهيان قزل­آلا، و فنون اين كار در حال حاضر كاملا مرسوم و رايج است. ايجاد استخرهاي ماهي در اصل رويه­اي از آب­زدايي و كنترل منظم مناطق باتلاقي با استفاده از سدهاي ساده كه به تدريج استخرهايي مناسب توليد ماهي در كنار آن ايجادشد، ريشه گرفته است. از لحاظ فني كليه گونه­هاي ماهي آب شيرين را ميتوان پرورش داد و اين بسته به انتخاب بازار است. در ذيل برخي از مسايلي كه در رويه­هاي پرورش و تكثير ماهيان آب شيرين بايد بدانها توجه داشت مد نظر قرار مي­گيرد:

اين متد چطور کار مي کند ؟

تنها به دو چيز احتياج داريد: منبعي از آمونياک و کيت آزمايش براي ترکيبات نيتروژن.

شما يک کيت براي آزمايش آمونياک نياز داريد و يکي براي نيتريت. داشتن يک کيت براي نيترات نيز مي تواند بخوبي کمک کننده باشد، اما من دريافتم که همان دو کيت اول براي ايجاد اين چرخه مهمتر و کافي است. ( دقت کنيد که دو اسم نيتريت و نيترات با وجود شباهت زيادي که به هم دارند، دو فاکتور متفاوت مي باشند که نقش آنها در چرخه نيتروژن و آسيبي که به ماهي ها وارد مي کنند کاملاً متفاوت است. ) اين کيت هاي آزمايش را در بازار و نيز از فروشگاه هاي اينترنتي مي توان خريداري کرد يا از فروشگاه هاي ماهي و يا حتي از سوپرمارکت هاي زنجيره اي تهيه کرد. ( بستگي به محل زندگي شما دارد ).

بسيار خوب است که يک پيمانه درجه بندي شده براي اندازه گيري مقدار آمونياکي که اضافه مي کنيد داشته باشيد و همينطور تمام وسايلي که در نهايت براي تعويض آب به آنها نياز داريد. برخي از مردم، مانند خود من، ترجيح مي دهند براي انجام اين چرخه از محصولات تجاري استفاده کنند و برخي نيز فکر مي کنند که اين محصولات فقط عامل هدر دادن پول است. اينها همه عقايد شخصي است و شما بطور قطع مي توانيد چرخه را بدون استفاده از باکتري هاي بسته بندي شده در بطري هاي تجاري هم ايجاد کنيد چرا که آنها همه جا هستند، حتي بطور معلق در هوا.

اگر شما يک آکواريم ديگر که قبلاً نصب شده باشد در دسترس خود داريد، استفاده از شن هاي آن مي تواند در ايجاد چرخه بسيار کمک کننده باشد.اين شن ها را در داخل يک جوراب يا جوراب شلواري قرار دهيد و سر آنرا گره بزنيد، سپس آنرا ته آکواريم جديدي که بکار انداختيد بگذاريد تا اينکه بخوبي با باکتريهاي عالي بذرپاشي شود. همچنين مقداري آب تميز از آکواريم قديمي به آکوراريم جديد اضافه کنيد که به ايجاد چرخه کمک مي نمايد. حقه ديگري که مي توانيد بکار ببريد اين است که فيلتر آکواريم جديد را براي يک هفته در آکواريم قديمي قرار دهيد و بعد به آکواريم جديد منتقل نماييد. يا اينکه بسادگي لوازم فيلتر جديد را براي يک هفته در آکواريم قديمي قرار دهيد و بعد آنرا در فيلتر مناسب قرار داده و قبل از شروع چرخه در آکواريم جديد بگذاريد.اگر هم که اين آکواريم جديد اولين آکواريم شماست و دسترسي به آکواريم قديمي نيز نداريد، اصلاً نگران نباشيد، چرا که باز هم مي توانيد از روش چرخه بدون ماهي استفاده کنيد.

بسيار خوب، دکوراسيون را قرار داديد و آکواريم را پر نموديد، فيلتر هم بخوبي بکار خود مشغول است. دماي آب را به اندازه 30 تا 32 درجه بالا ببريد . اين عمل به سرعت چرخه کمک مي نمايد. اما نياز نيست که شما صبر کنيد تا دما به اين حد برسد و بعد آمونياک را اضافه کنيد . اين کار را بعد از پر کردن آکواريم ، هر زمان که خواستيد مي توانيد انجام دهيد. اگر مي خواهيد که يک آکواريم محتوي گياه داشته باشيد، حتماً در طول چرخه اين گياهان را اضافه کنيد ( برعکس ماهي ها، گياهان مقادير کم آمونياک را دوست دارند) اما در اينصورت دما را به 25 تا 27 درجه کاهش دهيد چرا که بيشتر گياهان آب گرم را دوست ندارند.

کيت آزمايش آمونياک خود را آماده کنيد. مقداري آمونياک اضافه نماييد. با مقدارکم شروع کنيد. فقط دو قاشق چايخوري براي يک آکواريم کوچک ( حدود 40 ليتر آب ) و نصف فنجان براي آکواريم هاي بزرگ ( حدود 200 ليتر ). حدود يک ساعت صبر کنيد و اجازه بدهيد که آمونياک منتشر شود و بگردش درآيد. حال آزمايش کنيد. هدف شما بايد قرائت رنج آمونياک در حدود 3 تا 5 ميلي گرم بر ليتر(يا ppm) باشد. اگر قرائت آمونياک صفر بود.مقدار بيشتري به آب اضافه کنيد نه خيلي زياد؛ به هر صورت شما يک ماده شيميايي سمي را به کار مي بريد. اجازه بدهيد که آکواريم به کار خود ادامه دهد. دوباره آزمايش کنيد. به همين روش آنقدر اين اضافه کردن آمونياک و تست کردن را ادامه دهيد تا اينکه به هدف تعيين شده برسيد. براي اينکار ممکن است بخواهيد که از محصولات تجاري استفاده کنيد. فراموش نکنيد که باکتريهاي تجاري در بطري ها و به فرم آمونياک غير سمي وجود دارند و اگر از آنها استفاده مي کنيد قرائت آمونياک شما بالاتر از حدي خواهد رفت که در هنگام استفاده نکردن از اين محصولات شاهد هستيد. شما ممکن است رنج آمونياک را بالاتر از 6 ppm (parts per million ) مشاهده کنيد که براي ماهي ها بسيار سمي است اما تا زماني که از ماهي در چرخه استفاده نمي کنيد نيازي به نگراني در اين زمينه نيست.

بلافاصله پس از اينکه به رنج بالاي آمونياک دست يافتيد، اضافه کردن آنرا قطع کنيد و حالا زماني است که بايد در انجام آزمايش و اندازه گيري مقدار آن صبور باشيد. اجازه دهيد همه چيز روند خود را طي کند و به آزمايش آب ادامه دهيد. روزي يکبار مناسب است و يا يک روز در ميان. بعد از چند روز مي توانيد آزمايش مقدار نيتريت را مثل آمونياک شروع کنيد. اگر مقاديري از نيتريت را مشاهده نکرديد،مسئله اي نيست. اين مسئله نياز به زمان دارد. هنوز تعويض آب را انجام ندهيد و باز هم اجازه بدهيد که همه چيز روال خود را دنبال کند. وقتي ميزان آمونياک شروع به کاهش کرد بايد بتوانيد مقاديري از نيتريت را اندازه گيري کنيد. وقتي که مقدار آمونياک به صفر کاهش يافت، دوباره شروع کنيد به اضافه کردن روزانه مقدار کمي از آن. فقط حدود يک قاشق چايخوري.

هر وقت ديديد که ميزان نيتريت شما به ماکسيسم خود رسيده و شروع به کاهش کرد، بدانيد که تقريباً کارتان تمام شده است. در تجربياتي که من داشتم چرخه آکواريم سه تا چهار روز بعد از اين زمان کامل شد. اما اين زمان براي افراد مختلف ممکن است متفاوت باشد. زماني که ميزان نيتريت و آمونياک به صفر رسيد چرخه آکواريم شما کامل شده است. حالا زمان آن است که مقدار زيادي از آب آکواريم را تعويض کنيد ( در حدود 50 تا 80 درصد ). لوازم فيلتر خود را تعويض نکنيد و در حين تعويض آب شن هاي کف آکواريم را نيز تميز ننماييد. آکواريم را دوباره با آب مناسب پر کنيد و دماي آن را تا حدي که براي ماهي انتخاب شده نياز است پايين بياوريد. اجازه دهيد که چند ساعت يا براي تمام مدت شب، همه چيز روال خود را طي کند . دوباره ميزان آمونياک و نيتريت را چک کنيد و اگرميزان هر دوي آنها هنوز صفر بود، چرخه آکواريم به خوبي انجام شده و آماده پذيرش ماهي مي باشد.