مقاله بررسی سهام (بورس)

دسته بندي : علوم انسانی » اقتصاد
مقاله بررسي سهام (بورس)در 55 صفحه ورد قابل ويرايش

مقدمه

رونق اقتصادي و افزايش سطح درآمد ملي در چند سال اخير از طرفي باعث بالارفتن سطح مصرف و در نتيجه رونق واحدهاي توليدي و اقتصادي و از طرف ديگر، موجب فزوني ميزان پس انداز خانواده ها و رونق سرمايه گذاري شده است. تعادل نسبي بازار و مهار تورم، باعث شده كه سرمايه ها از حوزه دارايي هاي مشهود مانند طلا و اتومبيل به سمت دارايي هاي مالي نظير سپرده گذاري در بانك ها و خريد اوراق بهادار و سهام سرازير شود. بدين ترتيب سرمايه گذاري در فعاليت سودده اقتصادي و توليدي،‌خود باعث بالا رفتن سطوح درآمدي و قدرت خريد شده و از طرفي افزايش تعداد فعاليت واحدهاي توليدي و خدماتي،‌منجر به عرضه محصولات و خدمات بهتر و رقابتي تر گشته است.

آشنايي با نهادهايي كه در چرخه رونق اقتصادي از اهميت بالايي برخوردارند، براي همگان مفيد است. از آن جهت كه اين آشنايي باعث مي گردد تا سرمايه ها براستي در جايگاه خود به گردش درآيد و فرصتها بدرستي در دسترس همگان قرار گيرد. آشنايي با بازار بورس سهام و كالا از جمله مهمترين اين موارد است. بورس اوراق بهادار به عنوان بازار سازمان يافته و متشكل، گردش سرمايه و سهام و اوراق بهادار را تسهيل مي نمايد. بسياري از پس اندازها و سرمايه ها ، مستقيماً از طريق صاحبان سرمايه يا غيرمستقيم از طريق بانك ها، شركت ها و صندوق هاي سرمايه گذاري در نهايت در اين بازار به گردش درآمده و در فعاليت هاي اقتصادي مشاركت مي نمايند.

بورس كالا نيز بازار يكپارچه و سازمان يافته اي است كه در آن خريداران و فروشندگان، توليدكنندگان و مصرف كنندگان، دلالان و معامله گران به گردش و داد و ستد كالا كمك كرده، در نتيجه قيمت ها به تعادل رسيده و ريسك و مخاطره موجود در بازار، هم براي توليدكننده و هم براي مصرف كننده نهايي به حداقل مي رسد.


سرمايه گذاري

·سرمايه

· بازار سرمايه

· سرمايه گذاري

· انواع سرمايه گذاري

· ريسك و بازده

· بورس

با شروع زندگي جمعي انسانها،‌علم اقتصاد پا به عرصه وجود نهاد. آنجا كه هر فرد يا خانواده در ازاي كار و خدمت يا عرضه كالا و محصول، پاداش و مزدي مي ستاند. كشاورزي كه گندم مازاد بر مصرفش را عرضه مي كرد، مي توانست ديگر اقلام مورد نياز خود را دريافت نمايد. در واقع كشاورز دريافته بود كه اگر بخواهد به تنهايي كليه مايحتاج خود را تأمين نمايد، ناچار است به كيفيت پايين دست ساخته هاي خود قانع باشد و حتي مجبور شود دست از بعضي از نيازمندي هايش بشويد.

شايد جزء اولين يافته هاي انسان در زندگي جمعي بود كه مي توانست به جاي آنكه خودش نخ بريسد، پارچه ببافد، كشاورزي و گله داري كند، به شكار برود و ... ، از آنجا كه در موقعيت بهتري براي كشاورزي بود (مثلا زمين كشاورزيش در كنار رودخانه قرار داشت يا خاك آن حاصلخيزتر بود)، با كيفيت بهتر و مقدار بيشتري محصول توليد كند و اجازه دهد ديگراني كه در موقعيت بهتري براي شكار هستند براي خودشان و او شكار كنند. بنابراين كافي است او محصولات خود را با شكار، پارچه و دام همسايگان خود معاوضه نمايد. اين نوع مبادله كالا به كالا كه داد و ستد پاياپاي ناميده مي شود، پايه و اساس تمامي داد و ستدهاي امروزي است.

اين نوع معامله با وجود سادگي، مشكلاتي نيز دارد. عرضه كننده كالا بايد همان موقع معامله را پاياپاي كند. در صورتي كه شايد كالاي طرف مقابل را نه در اين زمان بلكه حتي در فصل ديگر احتياج داشته باشد. دامنه اين نوع معاملات از لحاظ زماني و مكاني نيز بسيار محدود است، چرا كه نه شكار شكارچي تا فصل دروي گندم سالم مي ماند و نه كشاورز مي تواند محصول خود را براي مبادله به شهرهاي دوردست بفرستد.

چنين بود كه كالاي كمكي سومي وارد داد و ستدهاي پاياپاي شد كه تا حد زيادي مشكلات را برطرف مي نمود. كالاي استاندارد و مورد قبول همگان، داراي ارزش تقريباً ثابت و قابل اتكا، با توانايي بالا براي مبادله با هر نوع كالا و خدمات و قابل حمل و نقل و ذخيره و نگهداري، طلا و مسكوكات آن. با اتكا به اين كالاي كمكي كه اكنون پول نماينده آن است،‌طرف ديگر تمامي داد و ستدها جاي خود را به آن دادند. كشاورزي كه كالايي براي عرضه دارد، در يك طرف بازار كالاي خود را با پول معاوضه مي نمايد و در طرف ديگر بازار همان پول را به ازاي پارچه و دام مورد نياز خود مي پردازد. اكنون مقياسي همگاني و قابل فهم وجود دارد كه تمامي كالاها و خدمات را با آن بسنجند.

اكنون مي توان پول را به جاي هر كالا يا خدماتي ذخيره و پس انداز كرد، به شهر ديگري برد و هر جا و هر زمان كه نياز باشد به كالا و يا خدماتي ديگر تبديل نمود. ميزان پول نزد هر كس قدرت خريد او رانشان مي دهد. پس انداز پول به معني ذخيره توانايي خريد كالا و خدمات است.

سرمايه

با پيچيده تر و گسترده تر شدن كارها و خدمات و تخصصي تر شدن آنها، ديگر بسختي مي توان انتظار داشت كه كسي به تنهايي بتواند خود اقدام به تأسيس واحدي جهت انجام آن كار يا ارائه خدمات نمايد. پر واضح است كه با وجود واحدهاي بزرگ و پرتوان،‌اگر كسي به تنهايي چنين اقدامي نمايد، توان رقابتي كافي نخواهد داشت. راه حل اين مشكل در ايجاد بنگاههاي اقتصادي شراكتي است. بدين معني كه صاحبان ايده و متخصصان از يكسو و صاحبان سرمايه و پول از سوي ديگر گرد هم مي آيند و با تشريك مساعي و شراكت در سود و زيان ،‌بنگاهي تأسيس مي كنند تا در جهت كار يا خدمت مورد نظر فعاليت نمايد. بدين ترتيب يك شركت تأسيس مي شود، شركتي كه هر مؤسس آن سهمي از مالكيت شركت را به خود اختصاص داده است و در سود و زيان مجموعه به اندازه سهمش سهيم است. يك شركت مي تواند به روشهاي گوناگون تأسيس و راه اندازي شود (شركت با مسئوليت محدود، شركت سهامي خاص،‌شركت سهامي عام يا ... ).

آنگونه كه شرح داده شد، سرمايه ركن اساسي تشكيل و تأسيس هر فعاليتي است. صاحبان سرمايه با مشاركت صاحبان ايده و تخصص،‌اقدام به تأسيس واحدهاي تجاري،‌صنعتي يا خدماتي مي كنند. اين شراكت منجر به تشكيل كارخانه ها، كارگاهها و شركتهاي بازرگاني و خدماتي مي گردد. فعاليت آغاز مي شود و واحد تأسيس شده به سوددهي مي رسد و يا احياناً زيان ده مي شود.

اكنون صاحب سرمايه اگر تصميم بگيرد كه در تأسيس بنگاه اقتصادي ديگري مشاركت نمايد، ممكن است مجبور شود مقداري يا تمام سرمايه مصرف شده در بنگاه پيشين را بازپس گيرد. به عبارتي ديگر، از سويي سرمايه اي وجود دارد كه در تأسيس يك واحد اقتصادي بكار رفته است و صاحب آن سرمايه نقداً آنرا در دست ندارد. اما اين فرد احساس م يكند كه مي تواند با در دست داشتن اين سرمايه ،‌كار و فعاليت جديدي را پايه گذاري نمايد. از سوي ديگر، فرد ديگري كه صاحب سرمايه است مي خواهد آنرا در فعاليتي با مشخصات موردنظرش سرمايه گذاري كند. كافيست اين دو با هم آشنا شوند و در مورد مبلغ،‌شرايط پرداخت و مشخصات ديگر به توافق برسند. آنگاه سرمايه نخست جاي خود را به سرمايه دوم مي دهد و در بنگاه ديگر عامل توليد كار و فعاليت و ارزش افزوده مي گردد.

ريسك و بازده

اصل ثابتي در فرهنگ سرمايه گذاري وجود دارد و آن اينكه سرمايه از ريسك و خطر گريزان است و به سوي بازده و سود تمايل دارد. اين چنين است كه سرمايه گذاران از ورود سرمايه شان به جايي كه خطر و ريسك وجوددارد يا افق نامشخصي در برابر سود و اصل سرمايه شان هست، امتناع مي كنند. اما آيا مي توان جايي را براي سرمايه گذاري يافت كه ريسك نداشته باشد؟

ريسك و خطر از دست دادن اصل و فرع سرمايه در همه جا هست، بعضي سرمايه گذاري ها پرخطرترند و بعضي كم خطرتر. سرمايه گذار با توجه به ميزان خطر و ريسك سرمايه گذاري، انتظار سود و بازده متناسبي دارد. اگر سرمايه اش را در جاي كم خطرتري به فعاليت مي اندازد، بايد از صاحب سرمايه اي كه خطرپذير بوده و پول خود را در فعاليت پر ريسك بكار مي اندازد، انتظار بازده كمتري را داشته باشد.

افراد در تجزيه و تحليل هايي كه انجام مي دهند در نهايت اميد دارند كه با توجه به ريسك سرمايه گذاري، بازده متناسب با آن را به دست آورند. هر پروژه سرمايه گذاري بايد براي رسيدن به اهداف مورد نظر، اين فرآيند را طي كند. يك سرمايه گذاري منسجم مستلزم تجزيه و تحليل اهداف و شرايط موجود و سپس تصميم گيري در خصوص نحوه انجام آن مي باشد. در نظر گرفتن اين موضوع مي تواند از بسياري از خسارت ها جلوگيري كرده و باعث بيشتر شدن بازده سرمايه گذاري شود. در شرايط تعادل بازار، بازده بالا همواره ريسك بالاتري را نيز به دنبال خواهد داشت. اين موضوع موجب مي شود كه همواره تصميم گيري جهت سرمايه گذاري براساس روابط ميان ريسك و بازده صورت گيرد و يك سرمايه گذار همواره دو فاكتور ريسك و بازده را در تجزيه و تحليل و مديريت سبد سرمايه گذاريهاي خود مورد نظر قرار دهد. ميزان سود (زيان) جاري يك سرمايه گذاري به اضافه افزايش (كاهش) ارزش اصل دارايي را بازده گويند كه معمولاً نسبت به قيمت تمام شده ابتداي سرمايه گذاري انجام شده محاسبه و به درصد بيان مي شود: ذيلاً مقايسه بازدهي يك دلار سرمايه گذاري در سال 1800 ميلادي و نمودار تغييرات آن تا سال 2000 ارائه شده است. ارزش يك دلار مذكور در سال 2000 براي سهام 47/7 ميليون دلار، اوراق قرضه 744،10 دلار، طلا 11 دلار و كالاي كشاورزي 13 دلار بوده است.

براي ريسك نيز تعاريف متعددي وجود دارد. از جمله اينكه ريسك ميزان اختلاف بازده واقعي از بازده مورد انتظار مي باشد. سرمايه گذاري در هر حوزه اقتصادي، ميزان مشخصي از بازده را مورد انتظار قرار مي دهد. احتمال تغيير اين ميزان بازده و دامنه احتمالي تغييرات بازده در سرمايه گذاري مورد نظر، ريسك و خطر آن ناميده مي شود. با توجه به اين تعريف مي توان گفت كه ريسك اوراق مشاركت دولتي با سود و سررسيد معين بسيار پايين مي باشد. چون احتمال كمي وجود دارد كه دولت نسبت به بازخريد اوراق و انجام تعهدات خود ناتوان باشد. اما آيا انتخاب يك سرمايه گذاري با ريسك پايين بهترين انتخاب است؟

پاسخ اين پرسش به روحيات افراد بستگي دارد. اينكه فرد تا چه حد محافظه كار و از ريسك و خطر گريزان است و يا تا چه حد به استقبال فرصتهاي پرخطرتر ولي با بازده بالاتر مي رود. از آنجا كه در بازار سرمايه، تحمل ريسك بيشتر، اغلب به معني انتظار دريافت بازده بيشتري نيز مي باشد، پذيرش ريسك كار غيرمنطقي نخواهد بود. در واقع هيچ وقت بدون قبول ريسك بالاتر نمي توان سود بيشتري كسب كرد. بنابراين پيش از تصميم گيري در مورد سرمايه گذاري، بايد ميزان بازده و ريسك مورد انتظار را در نظر گرفت.

بورس

واژه هاي سرمايه و بازار سرمايه با نام بورس اوراق بهادار مترادف و ملازم شده اند. بورس اصطلاحاً به بازاري يكپارچه از يك نوع يا يك رده كالا گفته مي شود. به عنوان مثال بورس طلا و نقره يا بورس لوازم خانگي. اينكه چرا گردش كالا در بورس بيشتر از خارج آن است يا اينكه چرا تمايل به خريد و فروش كالا در بورس آن كالا بيشتر است،‌دلايل متعددي ممكن است داشته باشد.

براي خريداران از آن جهت كه مي توانند مطمئن باشند كه تمامي مدلها و انواع يك كالا را در مكان محدودي در دسترس دارند و با صرف زمان و هزينه اندك، مي توانند آنها را از لحاظ قيمت و كيفيت مقايسه كنند،‌مزيت بسزايي است. از طرفي چون تعداد زيادي فروشنده براي فروش كالايشان رقابت مي كنند، قيمت ها قابل اطمينان تر است. براي فروشندگان نيز از آن جهت كه فروشگاهشان در بورس كالاي مورد نظر واقع شده و هر كسي بخواهد جنسي از آن دست خريد كند، بورس مورد نظر را بايد مدنظر داشته باشد، حسن بزرگي است. معروف شدن محلي به بورس يك كالا و مراجعه متعدد خريداران و فروشندگان و ساير عوامل بازار،‌ باعث رونق آن محل و بازار شده و مزيتي نسبت به فروشگاههاي خارج از بورس برايشان ايجاد مي كند. تشكلهاي صنفي نيز در اين شرايط منسجم تر عمل مي كنند.

بازارهاي بورس پيشرفته مانند بورس اوراق بهادار و بورس كالا نيز از قواعد مذكور تبعيت مي كنند. در بورس اوراق بهادار،‌محلي فراهم شده كه سرمايه ها و مالكيت ها و واحدهاي اقتصادي بتوانند مبادله شوند. در خارج از بورس اوراق بهادار نيز مالكيت شركتها مبادله مي شود. اما بسيار معدود و نادر،‌كند و همراه با ريسك بسيار بالا. زيرا به علت شفاف نبودن اوضاع شركتها، سرمايه گذار بمانند تيري در تاريكي بايد تصميم گيري نمايد. اما بورس اوراق بهادار مكاني است كه با وجود شفافيت اطلاعات و نظام عرضه و تقاضاي موجود در آن،‌قيمت ها در سطح معقول تر و عادلانه تري قرار دارد و سرمايه گذار با طيب خاطر بيشتري معاملات مورد نظر را انجام مي دهد.

در بورس كالا نيز همين طور است. به عنوان مثال در بورس فلزات،‌خريدار و فرشونده براحتي به داد و ستد مي پردازند، عوامل واسطه بازار به حداقل مي رسد و توليد كننده و مصرف كننده نهايي ريسك فروش يا خريد در آينده را با معاملات تأميني كاهش مي دهند. بنابراين هم توليد كننده مطمئن مي شود كه در صورت توليد محصول در 6 ماه آينده ، خريداري هست كه آنرا به قيمت مناسبي خريد نمايد و هم مصرف كننده كالا، از اينكه كالاي مورد نظرش در سال آينده با قيمت مناسب به دستش برسد، نگران نيست.

معافيت مالياتي

سود حاصل از سرمايه گذاري در بورس اوراق بهادار در بسياري از كشورها معاف از ماليات و يا مشمول تخفيف مالياتي است. اين امتياز را از آن جهت قائل مي شوند كه سرمايه ها حتي المقدور به بورس جلب و جذب شوند و منابع مالي نسبتاً بلندمدت در اختيار واحدهاي توليدي قرار گيرد. در ايران،‌مبالغ حاصل از فروش سهام شركتها در تالار بورس،‌تنها مشمول نيم درصد ماليات است كه از فروشنده سهام اخذ مي شود (در خارج از بورس،‌درآمد ناشي از معاملات سهام مشمول 25% ماليات نسبت به قيمت اسمي مي گردد). از طرفي شركتهاي پذيرفته شده در بورس نيز كه در تالار اصلي يا فرعي معامله شوند،‌مشمول 5/22% ماليات سالانه شركت هستند كه در مقايسه با 25% ماليات بر درآمد شركتهاي خارج بورس،‌معافيت قابل توجهي است. براي صاحبان سرمايه،‌سرمايه گذاري در جايي كه سود فعاليت آن از معافيت مالياتي برخوردار است، ‌ترجيح دارد.

حق رأي و اعمال مديريت

صاحبان سهام شركتها به نسبت تعداد سهام دردست خود، در مجمع عمومي صاحبان سهام، حق رأي داشته و مي توانند در انتخاب مديران و تعيين خط مشي آينده شركت، مداخله و مشاركت داشته باشند. اين امتياز به صاحبان سپرده هاي بانكي داده نشده و سپرده گذاران در اداره امور بانكها دخالتي ندارند.

تنوع سرمايه گذاري ها

در بازار سرمايه مصطلح است كه مي گويند تمام تخم مرغها را داخل يك سبد نچينيد كساني كه تمام سرمايه اشان در يك فعاليت اقتصادي به گردش درآمده،‌هميشه در معرض ريسك و خطر بيشتري هستند. زيرا در صورت پيش آمدن مشكلي براي آن واحد، تمامي سرمايه و مايملك آنها به خطر مي افتد. تنوع اوراق بهاداري كه در بورس عرضه مي شود، به شخص اين امكان را مي دهد كه سرمايه خود را بين سهام گوناگون و در صنايع مختلف توزيع كند.

اطمينان از محل سرمايه گذاري

شركت هايي كه سهامشان در بورس اوراق بهادار معامله مي شود،‌بايد شرايط و ضوابط تعيين شده توسط بورس را مراعات نمايند كه بعضي از شرايط ياد شده در بخش شرايط پذيرش شركتها در بورس آورده شده است. بدين جهت خريدار سهام، آسوده خاطر است كه سهامي كه در بورس معامله مي شود، متعلق به شركت هايي است كه هنگام پذيرش مورد مطالعه دقيق قرار گرفته اند. در ضمن او با مطالعه دقيق روي تمامي اطلاعات منتشره و بررسي عملكرد شركت در مقايسه با رقبا و ديگر شركتها، اقدام به سرمايه گذاري مي كند. در صورتي كه در خارج از بورس. سرمايه گذاري بدون اطلاعات و داده هاي قابل اعتماد، مانند تيري در تاريكي است.