مقاله بررسی اصول حسابداري 1 و 2

دسته بندي : علوم انسانی » حسابداری
مقاله بررسی اصول حسابداري 1 و 2 در 30 صفحه ورد قابل ویرایش

اصول حسابداري 1

حسابداري: يكي از فعاليتهاي خدماتي است كه نقش آن : شناسايي، اندازه گيري ، ثبت ، طبقه بندي و ارائه ي اطلاعات كمي با كيفيت و ماهيت مالي مؤسسات است به منظور آنكه امكانات لازم برا ي قضاوت آگاهانه و تصميم گيري هاي اقتصادي توسط استفاده كنندگان از اطلاعات مالي ، فراهم شود.
واحدهاي اقتصادي:
به دو دسته تقسيم مي شوند كه 1) انتفاعي ، 2) غير انتفاعي
1) انتفاعي: به واحدهايي اطلاق مي شود كه هدف آنها كسب سود و درآمد است كه بر دو نوع است: 1) تجاري، 2) خدماتي
1) تجاري: واحدهايي كه به خريد و فروش كالا مي پردازند و سود كسب مي نمايند.
2) خدماتي: توسط اشخاص حقيقي و حقوقي تأسيس مي گردند و به واحدهايي اطلاق مي شود كه درازاي ارائه ي خدمات به مشتريان درآمد كسب مي نمايند. مانند: بانك ها، بيمه ، حسابرسي
2) غيرانتفاعي:
هدف اين واحدها كسب سود نيست و در راستاي منافع جامعه توسط اشخاص حقيقي و حقوقي تأسيس مي گردند مانند: كميته امداد ، طرح شهيد رجايي، هلال احمر
معامله: داد وستدي كه بين دو طرف انجام مي گيرد را معامله مي نامند كه بين دو نفر شخص حقيقي است.
سند حسابداري :
نوشته يا ورقه اي است كه براي ثبت يك يا چند رويداد مالي در دفاتر طبق ضوابط خاصي صادر مي شود و نشان دهنده بدهكار يا بستانكار حساب مي باشد ، و سند حسابداري يا سند روزنامه ناميده مي شود وسيله اي براي ثبت عمليات مالي دردفاترقانوني با توجه به نياز مؤسسه به طرق مختلفي ستون بندي مي شود. نمونه اي ازفرم آن درزيرارائه مي شود:

مؤسسه شماره سند:
سند حسابداري تاريخ

رديف عطف شرح مبلغ جزء بدهكار بستانكار
دفتركل دفترمعين ريال ريال ريال

جمع مبلغ به حروف
تنظيم كننده: كنترل كننده: تأييدكننده:
امضاء امضاء امضاء
مبلغ ………. ريال طي چك شماره ……. به اينجانب ……… نماينده ……….رسيد. امضاء
در صفحه ……. دفتر روزنامه ثبت گرديد دردفتر معين ثبت گرديد دردفتركل ثبت گرديد
امضاء امضاء امضاء


دارايي ها: كليه ي منابع اقتصادي يك واحد تجاري يا مؤسسه را دارايي مي نامند و برسه نوع است:
1- دارايي جاري، 2- دارايي ثابت، 3- دارايي نامشهود
1- دارايي جاري:
به گونه اي ازدارايي ها گفته مي شود كه ظرف مدت 1سال ازتاريخ ترازنامه به پول نقد تبديل مي گردند كه شامل: صندوق/ بانك، بدهكاران، اسناد دريافتني، موجودي كالا، سرمايه گذاري كوتاه مدت در اوراق بهادار، پيش پرداخت هزينه ها، موجودي ملزومات، تنخواه گردان
2- دارايي هاي ثابت:
به آن گونه از دارايي ها گفته مي شود كه قابل رؤيت است و عمرآنها بيش از 1 سال است و اغلب آنها به غيراز زمين براثر مرور زمان كاهش قيمت پيدا مي كنند، يعني استهلاك پذيرند. كه شامل: زمين، ساختمان، ماشين آلات، تأسيسات، وسائط نقليه و ابزاركار
3- دارايي هاي نامشهود:
به آن گونه از دارايي ها گفته مي شود كه قابل رويت نيستند و داراي ارزش براي واحد تجاري باشند اطلاق مي گردد كه شامل: سرقفلي، حق الاختراع، حق الامتيازها (برق وگاز وتلفن وآب)، هزينه ي تأسيس قبل از بهره برداري شركت و علائم تجاري
بدهي ها : تعهدات يك واحد تجاري به اشخاص حقيقي و حقوقي را بدهي نامند و بردو نوع است: 1- بدهي جاري يا كوتاه مدت، 2- بدهي بلند مدت يا ثابت
1- بدهي جاري يا كوتاه مدت:
به آن گونه از بدهي ها اطلاق مي شود كه ظرف مدت 1 سال از تاريخ ترازنامه و از محل دارايي هاي جاري پرداخت مي گردند كه شامل: بستانكاران، اسناد پرداختني به سررسيد 1 سال، پيش دريافت هاي فروش كالا يادرآمد، تسهيلات كوتاه مدت بانكي، قسمت جاري اقساط، تسهيلات بلند مدت بانكي، سود سهام پرداختني، كليات پرداختني و هزينه هاي معوق يا هزينه هاي پرداخت نشده.
2- بدهي هاي بلند مدت يا ثابت:
به آن گونه ازبدهي ها كه سررسيد آنها بيش از 1سال باشد را بدهي بلند مدت يا ثابت گويند كه شامل: تسهيلات بلند مدت بانكي، اسناد پرداختني به سررسيد بيش از 1 سال، اوراق قرضه بلند مدت.
سرمايه: ادعاي صاحب مؤسسه به اموال مؤسسه را سرمايه نامند.
هزينه: صرف يا خرج قسمتي از دارايي ها به منظوركسب درآمد را هزينه نامند.
درآمد: بهاي كالاي فروش رفته و يا بهاي خدمات ارائه شده به مشتريان را درآمد نامند.
معادله حسابداري (فرمول ترازنامه) :
بدهي= حقوق طلبكاران
حقوق سرمايه گذاران اموال = دارايي
سرمايه = حقوق سهامداران
C

A

L

سرمايه + بدهي = حقوق سرمايه گذاران = اموال = دارايي
( (تغييرات در سرمايه) C∆ + (تغييرات در بدهي ها)L ∆ = A∆ (تغييرات دردارايي ها)
ترازنامه : ترازنامه يا بيلان صورت حسابي است كه وضع مالي يك واحد تجاري را دريك لحظه ي معين نشان مي دهد. بعبارت ديگر: ترازنامه صورتي است كه اطلاعات مربوط به منابع اقتصادي ، تعهدات اقتصادي و علائق صاحبان واحد تجاري نسبت به منابع آن واحد را، دريك تاريخ مشخص از طريق گزارش دارايي ها، بدهي ها و حقوق مالكان تجاري فراهم مي ـ كند.
شكل و محتواي ترازنامه:
هدف از تنظيم ترازنامه، ارائه صورتي است كه گوياي كافي در مورد دارايي ها، بدهي ها وانواع حقوق صاحبان مؤسسه را داشته وكليه ي واقعيت هاي با اهميت و مربوط درباره ي واحد تجاري را بطوركامل افشاء كند وشكل ومحتواي ترازنامه و نحوه ي طبقه بندي اقلام مندرج درآن بايستي به گونه اي باشد كه تمام اطلاعات با اهميت و مربوط در مورد واحد تجاري را طبق اصول متداول حسابداري به نحوه ي گويا وقابل درك ارائه كند تا قابل استفاده براي گروههاي مختلفي باشد كه هر كدام آن را از نقطه نظر خاص خود مورد بررسي قرار مي دهند.
تراز نامه به اشكال گوناگوني تهيه و ارائه مي شود كه سه شكل مرسوم ومتداول آن :
1) شكل حسابT ، 2) شكل وضعيت مالي ، 3) وشكل گزارشي است.
حقوق صاحبان سهام = سرمايه = C
سهام عادي (ممتاز) ×××
اندوخته ها( قانوني،احتياطي، توسعه وتشكيل) ××××
صرف سهام ××××
مانده ي سود وزيان انباشته ××××
جمع حقوق صاحبان سهام ××××



وظيفه ي اصلي حسابداري:
ارائه ي اطلاعات مالي بر گروههاي ذينفعي است.
1) درون سازماني مديريت براي برنامه ريزي كوتاه مدت نياز به اطلاعات مالي دارد.
كاركنان
2) برون سازماني: 1) بانك ها ، 2) طلبكاران ، 3)سهامداران ، 4) دولت ، 5) رقبا
حساب: جدول يا صورتي است كه فعاليت هاي مالي يك مؤسسه يايك واحد تجاري درآن ثبت مي گردد.
حساب به فرم T انگليسي از 3 قسمت تشكيل شده است :
1) نام حساب حساب صندوق
2) سمت راست حساب (بدهكار) بدهكار بستانكار
3)سمت چپ حساب (بستانكار)

مانده ي يك حساب :
ما به التفاوت جمع ستون بدهكاران ازجمع ستون بستانكاران حساب مانده ي حساب گويند. * حساب بستانكاران حساب صندوق
140 250 450 360
110 بس بد 90
چهار صورت حسابهاي مؤسسه:
1) دارايي ها: كه مانده ي آنها هميشه بدهكار است. 2)‌ بدهي ها وسرمايه كه مانده ي آنها هميشه بستانكاراست. 3) حساب درآمد: هميشه مانده ي آنها بستانكاراست. 4) هزينه ها: كه هميشه مانده ي آنها بدهكاراست.
1) حساب هاي دائم:
به حسابهايي اطلاق مي شود كه از يك دوره ي مالي به دوره مالي بعد انتقال مي يابد مانند: دارايي ها، بدهي ها، سرمايه و ذخاير‌، استهلاك، مزاياي پايان خدمت كاركنان.
2)حساب هاي موقت:
به حسابهايي اطلاق مي گردد كه در يك دوره ي مالي ايجاد و درهمان دوره ي مالي بايستي به حساب سود و زيان انتقال يابد. مانند: حسابهاي درآمدي (فروش كالا)، حسابهاي هزينه اي، هزينه ي حقوق،‌ هزينه ي اجاره تلفن و آب و گاز و برق، هزينه تشكيلاتي، هزينه ي مالي و…..
3) حساب هاي مخلوط(مختلط) :
به حسابهايي اطلاق مي گردد كه يك سر آنها درترازنامه و سرديگرشان در سود و زيان مي باشد مانند: حساب پيش پرداخت هزينه ها، پيش دريافت ها،‌ فروش كالا،‌ و موجودي ملزومات.
تراز آزمايشي: فهرستي از مانده ي بدهكارو بستانكار حساب هاي T (دفتركل) را ترازآزمايشي نامند. و بردونوع است:‌ 1-دوستوني، 2- چهارستوني
مراحل مختلف حسابداري:
1) جمع آوري اطلاعات مالي ، 2) تجزيه و تفكيك اطلاعات مالي ازروي مدارك اوليه ، 3) ثبت معاملات در دفتر روزنامه عمومي ، 4) انتقال ثبت هاي بند3 به دفتركل ، 5) تهيه ترازآزمايشي ،6) تنظيم كاربرگ ، 7) ثبت اقلام اصلاحي دردفتر روزنامه عمومي ونقل آنها به دفتركل ، 8) تهيه صورت هاي مالي(ترازنامه، صورت سود وزيان، صورت حساب سرمايه) ، 9) بستن حسابهاي موقتي ، 10) تهيه ترازنامه آزمايشي اختصاصي.
اصول و مفاهيم حسابداري:
1) تفكيك شخصيت ، 2) دوره ي حسابداري، 3) پولي، 4) تداوم فعاليت ، 5) تطابق هزينه ها با درآمد ،6) بهاي تمام شده.
اصول حسابداري:
1) اصل ثبات رويه ، 2) اصل افشاء ، 3)‌ اصل احتياط و محافظ كاري ، 4) اصل اهميّت.
تعريف مفهوم تفكيك شخصيت:
اطلاعاتي كه در حسابداري نگهداري مي شود هميشه مربوط به شخصيت مؤسسه بوده و ازحساب شخصي افرادي كه مالك يا اداره كنندگان آن هستند تميزداده ميشود. عموماًثبت اطلاعات حسابداري برموجوديت مؤسسه اثرداردونه برموجوديت صاحبان يا اداره كنندگان آن.
تداوم فعاليت:
طبق اين مفهوم فرض مي شود كه مؤسسه ي تجاري براي مدت زمان نامحدود دايربوده و به فعاليت خود ادامه مي دهد و به عبارت ديگرآن مؤسسه تجاري داراي فعاليت است ثبت دارايي ها به بهاي تمام شده و شناسايي پيش پرداخت هزينه ها ازاين مفهوم تبعيت مي نمايد.
مفهوم بهاي تمام شده:
طبق اين مفهوم كالا و خدماتي كه تحصيل مي شود بايستي قيمت تمام شده ي آنها دردفاترثبت گردند و اين قيمت مبناي عمليات مالي آينده قرارخواهد گرفت. ثبت هاي حسابداري براساس مفهوم بهاي تمام شده مي باشند و اين مفهوم با مفهوم تداوم فعاليت ارتباط دارد.


اصول حسابداري 2
سيستم:
1) عبارت است ازتعدادي عنصركه بايكديگر ارتباط هايي دارند. 2) عبارت است ازمجموعه ي چيزهايي كه بين اعراض آنها روابطي وجود دارد داشته اند. 3) عبارت است ازكليتي ذهني يا عيني كه ازاجزاي وابسته بهم تشكيل شده است. 4) مجموعه اي ازفرآيندهاي گوناگون كه دراين مجموعه ي روابط علت و معلولي وجود دارد.
اجزاء تشكيل دهنده ي يك سيستم:
1) داده(In put) ، 2) فرآيند عمليات (Processing) ، 3) بازده (Out put) ، 4) بازخور (Feed back) ، 5) محيط سيستم (Enviorment)
خواص و صفات هرسيستم:
1) كليت سيستم (Holism) : حاصلجمع تعدادي ازاجزاي مجزا نيست بلكه ارتباط موجود بين اجزاي نحوه ي تركيب و چگونگي سازمان يافتگي اجزاست كه كليت سيستم را به وجود مي آورد.
2)تناسب اجزاء: تناسب اجزاء بايكديگر از مشخصات بارزهرسيستم است.
3) سيستم به عنوان چرخش رويدادها ( Systems as cycles of events ) : سيستم ها هريك بنحوي محصول خود را به خارج صادرو با صادرشدن بازده ي سيستم مجدداً براي تجديد فعاليت از محيط خود نيرو و مواد كسب مي نمايند.
4) حالت نيل به كمال : سيستم ها درطول زمان روبه پيچيدگي و كمال مي نهند.
5) آنتروپي منفي (Negative Entropy) : اين حالت ناشي ازوجود بي نظمي درسيستمها است ويك قانون كلي درطبيعت است كه براساس آن هرنوع سازماني به سمت بي نظمي ومرگ مي رود.
6) حالت پايداروتعادل دروني پويا(the steady and dynamic Homestasis) : ورود انرژي براي توقف كردن افزايش آنتروپي به منظورحفظ پايداري وثبات درمبادله ي انرژي است. همواره يك جريان ورود انرژي و خروج بازده درسيستم وجود دارد امّا مشخصه ي اصلي سيستم درجه ي انرژي متبادله و نيز ارتباط بين اجزاء ثابت مي ماند.
سيستم حسابداري :
1) عبارت است ازمجموع روشها و دستورالعمل هايي كه جهت جمع آوري وسازماندهي اطلاعات مالي مؤسسه بكارمي رود. 2) يك سيستم اطلاعاتي كه اطلاعات مالي مورد نيازرا آماده و فراهم كند.3) عبارت است ازمجموعه اي ازاجزاء به هم پيوسته درداخل يك مؤسسه كه آثارمالي رويدادهاي آن مؤسسه به صورتها وگزارشهاي مالي تبديل مي كند.
اجزاي متشكله ي سيستم حسابداري:
الف ـ فرم ها : اين قسمت شامل فرم مدارك اوليه،‌ اسناد حسابداري ودفاترو فرم گزارشات مالي وآماري وسايرفرم هايي كه درهرمؤسسه موجب جريان يافتن كارها وارتباط مختلف عمليات مي گردد.
ب ـ سازمان : سازمان دادن كاركنان درتشكيلاتي مناسب عامل اساسي دربهره گيري درست ازخدمات كاركنان مي باشد.
پ ـ روش ها (Procedures) : درهرسيستم عملياتي كه درمراحل مختلف به منظورانعكاس فعاليت هاي بازرگاني وصنعتي براي كسب اطلاع ازچگونگي امور ودسترسي به نتايج حاصل نسبت به كليه ي فرم ها اعمال مي گردد.
ج ـ وسايل و تجهيزات(Equipments) : درهرسيستم حسابداري ثبت، نگهداري وپردازش اطلاعات مالي توسط وسايل انجام مي گيرد وشامل :‌1) ابزارو وسايل ثبت مانند: مداد وقلم، ماشين تحرير، دستگاه فرم نويس. 2) ‌وسايل بايگاني مانند: فاكتورهاي خريدوصورت حسابها.
1) وسايل محاسبه مانند: ماشين حساب ، ماشين نواردار، كامپيوتر.
ويژگي هاي سيستم حسابداري:
1) اقتصادي بودن (cost – effectivens) : كه اطلاعات مالي موردنيازباكمترين هزينه فراهم شود.
2) عملي بودن (practi cability) : كه عمليات پيش بيني شده درسيستم با نيروي انساني، منابع و وسايل و تجهيزاتي كه به سهولت قابل دستيابي است انجام گيرد.
3) سادگي (simpilicity) : پردازش اطلاعات با كمترين اقدام وبا استفاده ازساده ترين وسايل ممكن انجام پذيرد وسوابق ومدارك واطلاعات مورد نياز سريع وآسان دراختيارقرارگيرد.
4) صحت(accnracy) : كه اطلاعات مالي (صورتها و گزارشات مالي و…) كه ازطريق سيستم فراهم مي آيد بدون اشتباه وهرچه بيشتربه واقعيت عيني متكي و نزديك باشد.
5) انعطاف پذيري (fle xibility) : كه سيستم توانايي فراهم آوردن اطلاعات موردنيازرا درشرايط تغييركاروفعاليت اقتصادي داشته باشد وبتواند با تغييرقوانين ومقررات واصول وروشهاي حسابداري و تغييرسازمان واحد اقتصادي به سادگي تعديل شود.
6) كفايت كنترل هاي داخلي (adequateinterndconty) : كه سيستم بايد شامل روش هايي باشد كه با اجزاي آن مديريت بتواند عمليات را به سهولت هدايت و نظارت كند و احتمال وقوع اشتباه و تقلب وسوء استفاده واستفاده ي نادرست ازدارايي هاي واحد اقتصادي را به حداقل برساند.
مراحل وطرح و تدوين سيستم هاي حسابداري:
1) مطالعه (study) : اين مرحله معمولاً با بررسي محيط كار، انواع فعاليت ها وسايرمختصات يك مؤسسه آغازمي شود وبا بررسي نوع برآورد حجم معاملات و عمليات مالي ادامه مي يابد و سرانجام با تعيين اطلاعات مالي مورد نياز مديريت وساير اشخاص ذيحق وذينفع وذيعلاقه به امورمالي مؤسسه پايان مي گيرد. دراين مرحله، مطالعه وارزيابي عوامل خارجي مؤثربر مؤسسه وفعاليت هاي آن ازجمله قوانين ومقررات حاكم وسايرالزامات مربوط به امورموسسه نيزلزوم است.
2) طراحي (Design) : دراين مرحله سازمان، فرمها، روش ها و وسايل وتجهيزات لازم براي گردآوري، نگهداري وپردازش اطلاعات مربوطه به معاملات و عمليات مالي وكنترل دارايي ها، بدهي ها وحق مالي صاحبان سرمايه، درآمدها وهزينه ها بنحوي تعيين مي شود كه حسابها، صورت ها وگزارشات مالي ويا بعبارت ديگر، اطلاعات مالي مورد نيازبه موقع فراهم آيد اصول پذيرفته شده ي حسابداري به عنوان يكي ازمبناي اصلي درطراحي هرسيستم حسابداري درنظرگرفته ورعايت مي شود. دراين مرحله معمولاً جزئيات سيستم ودستورالعمل هاي مربوط به چگونگي اجراي آن نيزتهيه مي گردد.
3) استقرار و اجرا (implcMentation) : پس ازپايان طراحي وپذيرش سيستم پيشنهادي استقرارواجراي سيستم آغازمي شود. انجام دادن اين مرحله به برنامه ريزي دقيق وهماهنگ كليه ي كارها، تدارك و تهيه كليه ي فرمها ووسايل لازم ونيزبه جلب همكاري كليه ي افرادي نيازمند است كه دراجراي سيستم نقش دارند آموزش كاركناني كه مسئوليت اجراي سيستم را بعهده مي گيرند ازجمله نخستين اقدامات ضروري دراين مرحله است.
2) بازنگري (revision) : پس ازآنكه يك سيستم بكارگرفته شد ميزان كارآيي آن سنجيده مي شود وبراساس نتايج بدست آمده درآن تجديد نظرواصطلاحات لازم بعمل مي آيد سيستمي مناسب، مطلوب وكارآمداست كه اطلاعات مالي را سريع، صحيح وبه موقع پردازش كند.
پردازش اطلاعات مالي:
1) سيستم دستي ، 2) سيستم مكانيكي ، 3) سيستم كامپيوتري
1) دراين سيستم پردازش رويدادهاي مالي توسط قلم ومداد وكاغذصورت مي گيرد واين سيستم درمؤسساتي بكاربرده مي شود كه تعداد معاملات آنها اندك باشد.
2) دراين سيستم پردازش رويدادهاي مالي توسط ماشين هاي اداري مكانيكي والكترومكانيكي انجام مي گيرد.
3) دراين سيستم پردازش رويدادهاي مالي توسط انواع كامپيوترصورت مي گيرد واين سيستم براي مؤسساتي كه معاملات و عمليات مالي حجيم ومتنوعي دارند مناسب است.
كنترل داخلي: شامل همه ي واحدها و عمليات مؤسسات بازرگاني وتوليدي مي باشد و بوسيله ي كنترل داخلي كليه ي روش ها وعمليات واختيارات و مسئوليت ها مورد بررسي قرارمي گيرد بعبارت ديگر: عبارت است ازكليه ي طرحهاواقداماتي است كه به منظورمحافظت دارايي ها وكسب سود بيشترودرنتيجه حصول به هدفها دريك مؤسسه برقرارشده باشد.
تقسيم بندي كنترل داخلي:
1) كنترل داخلي اداري ، 2) كنترل داخلي حسابداري
1) كليه اقدامات و روشهاي بكارگرفته شده درجهت افزايش كارآيي عمليات واطمينان ازرعايت ـ برنامه ها ودستورالعمل ها دركليه ي سطوح مؤسسه را كنترل داخلي اداري مي گويند.
2) كليه ي اقدامات و روش هايي كه براي حصول اطمينان ازحفاظت دارايي ها وصحت ودرستي اسناد ومدارك وصورت ها وگزارش هاي مالي بكارگرفته مي شود كنترل داخلي حسابداري نام دارد.

روش هاي خاص كنترل داخلي:
1) حسابداري داخلي ، 2) برنامه ريزي مالي ، 3) شماره گذاري پياپي اسنادومدارك ، 4) كاركنان درستكارولايق ، 5) جابه جايي كاركنان .
1) واحدي ازحسابداران واجد صلاحيت تشكيل شده و وظيفه دارد تا طبق برنامه اي مدون وبطورمداوم و منظم به معاملات و عمليات مالي رسيدگي واعمال كنترل هاي اداري وحسابداري مؤسسه رامطالعه وارزيابي ونتيجه رسيدگي هاي خود را همراه با پيشنهادات اصلاحي به مديريت گزارش كند.
2) برنامه ي مالي عاملي است كه مي توان عمليات انجام شده را بررسي وكنترل نمود وتفاوت ارقام پيش بيني شده و واقعي هرنوع رويداد مالي را مورد ارزيابي و تجزيه وتحليل قرارداد.
3) براساس اين روش هرگونه اسناد ومداركي كه دريك مؤسسه بكاربرده مي شود قبل ازاستفاده ي آن بايستي بطور مرتب (پياپي) شماره گذاري گردد.
4) كاركنان درستكارولايق نقش بسيارمهمي رادرسيستم كنترل داخلي ايفا مي كنند.
5) جابه جايي كاركنان ازيك شغل به شغل ديگرموجب تقويت كنترل داخلي ودانش شغلي شاغل مي گردد.

تعريف حقوق و دستمزد‌ :
حقوق: مقرري ثابتي است كه بطورماهانه به كارمندان پرداخت مي شود.
دستمزد: به مزد ساعتي يا روزانه اشخاص اطلاق مي شود وطبق ماده ي 4 قانون كار، دستمزد عبارت است از وجه نقد ياهرگونه مزاياي غيرنقدي كه كارگردرقبال انجام كاراز كارفرما دريافت دارد.
واحدهاي كنترل كننده ي حقوق و دستمزد:
1) دايره ي كارگزيني ، 2) دايره ي اوقات كار ، 3) دايره ي حسابداري حقوق ودستمزد ، 4) دايره ي پرداخت
محاسبه ي حقوق و دستمزد :
نرخ دستمزد :R درآمد يا كل دستمزد : E E = R×H+K
معرف اضافه كار:K ساعات كار عادي :H
K از رابطه زير به دست مي آيد:
4/1 × نرخ ساعتي R ×(ساعت كار در هفته ي عاديH ـ كل ساعت كاركردZ ) = K اضافه كاري

پاداش وتعيين آن براساس درصدي ازسود ويژه:
پاداش : عبارت است ازمبلغي كه معمولاً درپايان دوره يا درپايان هرفصل تحت عناوين مختلف به كاركنان پرداخت مي گردد مبلغ پاداش براساس سود ويژه ي واحد تجاري ـ افزايش توليد، تقليل ضايعات وسايرموارد محاسبه مي شود.
محاسبه ي پاداش براساس درصدمشخصي ازسود ويژه :
الف ـ سود قبل ازكسرماليات بردرآمد وپاداش ، ب ـ سود قبل ازكسرماليات بردرآمد وپس ازكسر پاداش ، ج ـ سود قبل ازكسر ماليات بردرآمد وقبل ازكسرپاداش ، د ـ سود پس ازكسرماليات بردرآمد و پس از كسر پاداش.
پاداش درحالت اوّل : درصد مورد نظر× سود قبل ازكسرماليات بردرآمد وپاداش
پاداش درحالت دوّم : درصد مورد نظر× (سود قبل ازكسرماليات بردرآمد وپاداش ـ پاداش)
پاداش درحالت سوّم : درصد مورد نظر× (سود قبل ازكسرماليات وپاداش ـ ماليات)
ماليات : نرخ ماليات × (مبلغ سود قبل ازكسرماليات وپاداش ـ پاداش)
پاداش درحالت چهارم : درصد مورد نظر× (سود قبل ازكسرماليات وپاداش ـ ماليات ـ پاداش)
ماليات : نرخ ماليات × (مبلغ سود قبل ازكسرـ پاداش)

كسورحقوق ودستمزد : كه بردونوع است ؛
الف ـ قانوني (مانند بيمه ي اجتماعي و ماليات) ، ب ـ توافقي مانندمساعده ، اقسام وام ضروري ومسكن كه با توافق كاركنان ازجمع حقوق آنها كسرميگردد.
ماليات برحقوق و دستمزد:
كارفرمايان بايستي ماليات حقوق كاركنان خودراطبق قوانين مالياتي محاسبه وازحقوق آنان كسروحداكثرتا پايان ماه بعدي به حساب حوزه ي مالياتي محل فعاليت خود واريزو رسيد دريافت دارند.

محاسبه ي مبلغ قابل پرداخت به كاركنان :
مبلغ قابل پرداخت به كاركنان پس ازكسورات قانوني وسايركسورات ازجمع حقوق ودستمزد ناخالص آنها بدست مي آيد.
مبلغ خالص قابل پرداخت = جمع حقوق ومزاياي ناخالص ـ جمع كسورات (قانوني وتوافقي)
مدارك سيستم حقوق ودستمزد :
مهمترين مدارك سيستم حقوق ودستمزد عبارت است از:
1) ليست حقوق و دستمزد ، 2) صورت حساب حقوق ، 3) كارت مشخصات حقوق وكارت جمع درآمد كاركنان مي باشد.